Circulair Spijkerkwartier: gericht op de energie van bewoners

Circulair Spijkerkwartier (CS) startte in september 2019, vol met ideeën om te werken aan circulariteit in het Arnhemse Spijkerkwartier. Maar je kunt van alles bedenken, bewoners moeten er wel mee aan de slag willen gaan. Daarom startte CS met het organiseren van een inspiratiesessie om samen met bewoners te achterhalen waar energie ligt, waar mogelijke ergernissen zijn en waar verbeteringen mogelijk. Uit die sessie kwamen vijf thema’s naar voren: een kledingruilbeurs, het tegengaan van voedselverspilling, wormenhotels, het opknappen van oude fietsen en de behoefte aan een schonere wijk.

De organisatie loopt goed. In een paar maanden kwamen er vier hotels. Elk goed voor het groenafval van ongeveer vijftien huishoudens.

Smalle basis

De werkelijkheid bleek nog iets weerbarstiger. De kledingruilbeurs stierf helaas een stille dood, omdat de bedenker het te druk kreeg met haar baan. Dat is wat twee van de initiatiefnemers in Arnhem, Marc Klaassen en Germa Huijbers, vaker merken: voor continuïteit is werken met vrijwilligers soms lastig, zeker als een project draait op slechts enkele mensen. Een ander project haalde het ook niet. Een groep studenten zette de eerste stappen om voedselverspilling tegen te gaan, maar de coronacrisis strooide helaas zand in de wielen. Zo wijzigde het oorspronkelijke plan gedurende de rit regelmatig en bleven er uiteindelijk drie projecten over waar de buurt mee aan de slag ging.

Spijkerbikes

Spijkerbikes is een project om zwerffietsen op te knappen, in samenwerking met de gemeente, de plaatselijke kringlooporganisatie 2Switch, lokale ondernemers en de Hoge School Arnhem Nijmegen. Het mes snijdt aan meerdere kanten: fietswrakken verdwijnen uit de openbare ruimte, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt knappen - samen met buurtbewoners - de fietsen op én de fietsen krijgen een nieuw leven. In 2019 verdwenen er op deze manier 200 fietswrakken uit de rekken. Ook zijn er al 70 fietsen door de buurt gedoneerd. Inmiddels verkoopt het project twee tot vier opgeknapte fietsen per week en wordt er gewerkt aan een verhuurconcept, onder meer voor studenten. Over drie jaar verwachten ze break-even te kunnen draaien.

Systeemwereld

Het werken met initiatieven vanuit bewoners kent ook knelpunten. Vrijwilligers pakken veel taken op, maar soms is dit ook kwetsbaar. De financiering is een ander knelpunt. Het is niet mogelijk overal een financieel sluitende business case voor aan te leveren. De gemeente is verzuild en ziet niet altijd de meerwaarde, merkten Marc Klaassen en Germa Huijbers. Overal is een apart loketje voor en de budgetten liggen vaak al vast. Ze zien een discrepantie tussen de leefwereld en de systeemwereld. Hier ligt nog een uitdaging voor de toekomst.

Wormenhotels

De wormenhotels zijn circulair en lokaal in optima forma. De gemeente haalt ook het groenafval op, maar een deel is vervuild en wordt verbrand. Daarnaast kost het (versnelde) composteringsproces veel energie. Nu staan er bakken van een kuub op straat met twee soorten wormen. Gezinnen brengen hun groenafval naar de bakken en na een halfjaar is het compost. Met het oogstfeest worden de compost onder de bewoners verdeeld om te gebruiken in hun tuin. Naast het circulaire aspect gaat het ook over verbinding en bewustwording. Buren leren elkaar beter kennen, zijn samen verantwoordelijk en scheiden hun afval beter.

Geldstromen

De organisatie loopt goed. In een paar maanden kwamen er vier hotels. Elk goed voor het groenafval van ongeveer vijftien huishoudens. Het hotel brengt mensen uit de buurt bij elkaar. Maar ook bij de wormenhotels lopen Marc Klaassen en Germa Huijbers tegen de systeemwereld aan. Bij hotels groter dan een kuub, krijg je te maken met de Wet veehouderij. En ze zouden graag een deel van het afvalbudget van de gemeente gebruiken. Maar zo makkelijk buig je de geldstromen niet om. Gelukkig zijn er andere fondsen die in dit soort projecten willen investeren en is de gemeente wel bereid na te denken over co-financiering.

Wijk Cleanup

Maandelijks schoont een grote groep vrijwilligers het Spijkerkwartier op. De community bestaat momenteel uit zo’n 70 bewoners. De bewoners werken hierbij samen met Site Landscaping, het bedrijf dat door de gemeente is in gehuurd voor het schoonhouden van de wijk. Zij leveren bijvoorbeeld een peukenzuiger. Gemiddeld zamelen de bewoners per keer ongeveer 60 kilo afval gescheiden in. Als afsluiting is er soep en brood en ook hier speelt het sociale aspect een grote rol.

Het is al met al een hobbelige weg. Maar ze geven beiden niet op. Met één wormenhotel of opgeknapte fiets verander je de wereld niet, maar alle druppels samen maken de zee.