Nieuwe regels voor de inzameling, hergebruik en recycling van textiel en schoeisel

Sinds 1 juli 2023 hebben we in Nederland al een UPV voor textiel. De nieuwe Europese regels sluiten daarop aan, maar brengen ook veranderingen met zich mee. De nieuwe verplichtingen gaan uiterlijk in het voorjaar van 2028 gelden voor producenten. Het Ministerie van IenW bereidt de nationale wijziging van de UPV textiel momenteel voor. Producenten en andere ketenpartijen die te maken krijgen met de veranderingen worden hierover geïnformeerd via bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten en/of gesprekken.

De belangrijkste wijzigingen van de UPV textiel worden hieronder toegelicht.

De productgroepen worden uitgebreid

Onder de bestaande UPV textiel vallen consumentenkleding, bedrijfskleding en huishoudtextiel, zoals bedlinnen, tafellinnen en huishoudlinnen. De nieuwe UPV textiel wordt uitgebreid met schoeisel en andere textielproducten. De toevoegingen zijn dikgedrukt weergegeven. Producenten van de volgende productgroepen (en bijbehorende douanecodes) moeten straks voldoen aan de verplichtingen van de UPV:

Een openbaar register voor producenten

Het huidige meldingsysteem (bij een producentenorganisatie) maakt plaats voor een registratiesysteem. In elke lidstaat komt een openbaar register voor producenten. Elke producent die onder de UPV textiel valt, zal zich moeten registreren in een openbaar register van de lidstaat. Producenten mogen alleen producten aanbieden in de lidstaat wanneer ze zich hebben geregistreerd. Informatie die in de registratieaanvraag vermeld wordt bestaat onder andere uit de naam, handelsmerk en douanecodes van de producten die ze verkopen. De aanvraag wordt beoordeeld door de bevoegde autoriteit. Dat betekent dat een registratieaanvraag kan worden gehonoreerd of geweigerd wanneer informatie en bewijsstukken geheel of gedeeltelijk ontbreken. Ook kan een registratie worden ingetrokken.

Financiële verplichtingen

In de nieuwe Europese regels krijgen producenten explicietere financiële verplichtingen. Producenten moeten bijvoorbeeld de kosten dragen voor de inzameling, sortering, voorbereiding voor hergebruik en recycling van de ingezamelde textielproducten en schoenen. Hieronder valt ook het vervoer van de plek waar inzameling plaatsvindt naar waar verdere verwerking gebeurt. Daarnaast moeten ze geld beschikbaar maken voor het verrichten van onderzoek naar de samenstelling van het ingezameld gemengd stedelijk afval en voor onderzoek en ontwikkeling ter verbetering van circulair productontwerp en afvalpreventie- en afvalbeheeractiviteiten, in overeenstemming met de afvalhiërarchie en met het oog op het opschalen van vezel-tot-vezelrecycling.

Aansluiting bij een producentenorganisatie (PRO) verplicht

Eerst konden producenten onder de UPV textiel kiezen of ze de verplichtingen individueel of collectief naleven. Dat wordt straks enkel collectief. Dat betekent dat producenten zich collectief moeten organiseren door zich aan te sluiten bij een producentenorganisatie of er zelf eentje op te richten. Verder is nieuw dat een producentenorganisatie goedkeuring moet krijgen van de lidstaat door aan te tonen dat ze aan de (financiële) verplichtingen voldoen. Een producentenorganisatie moet daarbij ook aantonen dat ze beschikken over de nodige deskundigheid op het gebied van afvalbeheer en duurzaamheid. Lidstaten moeten erop toezien dat er coördinatie plaatsvindt tussen producentenorganisaties.

Producentenorganisaties brengen jaarlijks verslag uit over hoeveel textiel en schoeisel ze op de markt aanbieden en over de hoeveelheid ingezameld, voorbereid voor hergebruik en (vezel-tot-vezel) gerecycled textiel en schoeisel. Daarnaast moeten ze aangeven hoeveel textiel- en schoenafval geschikt voor hergebruik ze exporteren. Ook moeten ze informatie geven over de manier waarop ze afvalbeheerders selecteren. Al deze informatie moet openbaar gemaakt worden op hun website en aangeleverd worden bij de overheid.

Eindgebruikers informeren

Ook zijn er in de nieuwe Europese regels aanvullende verplichtingen over het informeren van de consument: over hoe en waar ze textiel en schoeisel kunnen afgeven, over de impact van textielproductie en over de gevolgen van fast fashion. Ook moet de eindgebruiker gewezen worden op wat ze zelf kunnen doen, zoals hergebruik en reparatie, en op het belang van bewuste en duurzame keuzes. Ten slotte is de manier van informatievertrekking vastgelegd.

Eco-modulatie om circulair ontwerp te stimuleren

Het is op dit moment verplicht voor producenten om, voor zover mogelijk, de tarieven die producenten betalen te differentiëren en daarbij rekening houden met circulariteit (eco-modulatie). Deze regels worden aangescherpt. Vergoedingen van producenten moeten straks worden gedifferentieerd op basis van de producteisen die in Europa voor textiel worden uitgewerkt in het kader van de Verordening ecologisch ontwerp voor duurzame producten (ESPR). Daarbij kan gedacht worden aan criteria zoals repareerbaarheid, verplichte toepassing van recyclaat en de levensduur van een product. Lidstaten kunnen aanvullende criteria voor (ultra) fast fashion instellen, zoals over de breedte van het productassortiment of de frequentie van aanbiedingen.

Verantwoordelijkheden voor onlineplatforms en fulfilmentdienstverleners

Onlineplatforms worden niet aangemerkt als producent, maar krijgen in de nieuwe Europese regels wel een rol in de naleving van producenten. Platforms moeten namelijk informatie ophalen bij de producenten die op hun platform verkopen vóórdat de producent mag verkopen op het platform. De producent moet bij het platform aangeven of ze zich hebben geregistreerd in het register van de lidstaat en door middel van zelfcertificering aangeven of ze aan de verplichtingen van de UPV voldoen.

Voor partijen die diensten leveren zoals opslag of verpakking van producten (fulfilmentdienstverleners) gaan vergelijkbare verantwoordelijkheden gelden. Producenten moeten bij deze partijen dezelfde informatie aanleveren zoals geregeld voor onlineplatforms wanneer ze een overeenkomst sluiten met een fulfilmentdienstverlener.

Aparte regels voor sociale ondernemingen

Sociale ondernemingen spelen een belangrijke rol in de bestaande inzameling en hergebruik van textiel. Daarom worden er voor sociale ondernemingen een aantal dingen apart geregeld. Allereerst komt er een definitie voor ‘entiteiten van de sociale economie’. Denk daarbij bijvoorbeeld aan non-profit kringloopwinkels of partijen die kleding inzamelen voor een goed doel. Er wordt geregeld dat zij hun eigen punten voor gescheiden inzameling mogen onderhouden. Ze zijn niet verplicht om ingezameld textiel in te leveren bij een producentenorganisatie. Wel moeten ze, net als producenten, verslag uitbrengen aan de overheid over de hoeveelheid gescheiden ingezameld textiel (voorbereid voor hergebruik) en (vezel-tot-vezel) gerecycled en geëxporteerd textielafval en herbruikbaar textiel. Producentenorganisaties mogen de deelname aan het inzamelingssysteem van entiteiten van de sociale economie, lokale overheden of andere partijen die zich bezighouden met hergebruik, niet weigeren.

Minder textielafval en strengere regels voor export

Er komen strengere regels om de export van textiel- en schoenafval aan te pakken. Al de ingezamelde producten moeten eerst in detail worden gesorteerd om te bepalen of het afval of herbruikbaar is, voordat het mag worden geëxporteerd. Ook moet het gesorteerde textiel en schoeisel aansluiten bij de behoefte van de ontvangende markt voor tweedehands textiel. Al het gescheiden ingezamelde textiel en schoeisel wordt beschouwd als afval zolang er nog geen beoordeling heeft plaatsgevonden of het geschikt is voor hergebruik. De stromen die worden geëxporteerd, moeten informatie bevatten zoals details over de aanwezige artikelen, het sorteerniveau, en informatie waaruit blijkt dat de producten zijn gesorteerd en voorbereid voor hergebruik. De bevoegde autoriteiten krijgen de mogelijkheid om deze stromen te controleren en eventueel kosten in rekening te brengen bij de producent wanneer er afval zit tussen het herbruikbare textiel.

Meer lezen?

• De volledige Europese richtlijn
• De huidige UPV textiel